Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğünden (TAGEM) edinilen bilgiye göre, 2005’te başlatılan Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi ile yetiştiricilerde kayıt tutma bilinci oluşturularak Türkiye’de ilk defa manda, koyun ve keçi ırklarından detaylı veri kaydı alınmaya başlandı.
Projeyle iller ve işletmeler arasında damızlık koç, teke ve manda boğası transferleri yapılırken manda, koyun ve keçi yetiştiriciliği ile ürünleri konusunda farkındalığın artırılması sağlandı. Yerli manda, koyun ve keçi ırklarında verimliliğin yükseltilmesi amaçlanan proje kapsamında, 2005’ten bu yana yetiştiricilere 681 milyon lira destekleme ödemesi yapıldı.
Projeyle Anadolu mandasında ve küçükbaş hayvancılıkta büyüme, gelişme, süt, yapağı-tiftik verim kayıtları alınmaya başlanarak “Çolpan” ve “Manda Yıldızı” isimli veri bankası oluşturuldu. Projeyle kaliteli damızlık koç ve tekeler elde edilmeye başlandı. İşletmeler kendi ihtiyaçları için 80 bin üstün nitelikli damızlık koç ve teke üretti. Projenin yaygın etkisiyle 2010’da 85 bin baş olan manda sayısı 2020’de 200 bin başa çıktı. 2012’de ortalama 776 kilogram olan laktasyon süt verimi, 2020’de 1115 kilograma yükseldi.
Proje, 18 ilde 2 bin 881 manda yetiştiricisi, 55 ilde 5 bin 116 küçükbaş hayvan yetiştiricisi elinde olmak üzere yerli 6 keçi, 21 koyun ve 1 manda ırkında yürütülmeye devam ediliyor.
MANDA VARLIĞI ÜRETİCİYE SAĞLANAN DESTEKLERLE ARTTI
Türkiye Damızlık Manda Yetiştiricileri Merkez Birliği Genel Sekreteri Hadi Kayhan, ülkede manda sayısının 1970’li yıllarda 80 binlere kadar düştüğünü söyledi.
Uygulanan Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi ile üreticinin bu konuya ilgisinin çekildiğini ve manda varlığının 200 bin başa ulaştığını vurgulayan Kayhan, bu yükselişta üreticiye verilen destekleme primlerinin de etkili olduğunu bildirdi.
Kayhan, projenin uygulanmaya başlandığı ilk yıllarda proje çalışması için bile manda bulmakta zorlanıldığını, şimdi ise projeye dahil olmak için çok fazla sayıda üreticiden talep geldiğini ifade etti.
Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi’nin yetiştiriciye modern hayvancılık yöntemlerini öğretmekte çok etkili olduğunu vurgulayan Kayhan, şunları kaydetti:
“Zati ihtiyaç için üretilen sütün kaymağının pazarlanabilir ve çok değerli bir ürün olduğunun farkına varılması da manda sayısının artmasında etkili olmuştur. Manda sayısının azlığından halkımız manda sütü ve manda ürünlerine ulaşmakta büyük zorluk yaşıyordu ama artık manda üretimi yükseldiğından küçük çapta da olsa yetiştiriciler kendi işleme tesislerini kurmaya başladılar. Geçmiş yıllarda marketlerde göremediğimiz manda ürünleri şimdi standartlara uygun şekilde üretilmiş olarak raflarda yerlerini almaya başlamıştır.”
Kayhan, hayvancılık desteklemeleri devam ettikçe üretimin hız kazanacağını ve isteyenlerin manda sütüne ve ürünlerine daha kolay ve ucuz ulaşacağını sözlerine ilave etti.
Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projesi kapsamında 2005’ten bugüne kadar yetiştiricilere yaklaşık 681 milyon lira destekleme ödemesi yapıldı.
