Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nin verilerine göre, Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı 2020 yılının son çeyreğinde miktar bazında yüzde 13’lük yükselişla 9 bin 734 tondan 10 bin 951 tona yükseldi. Türk zeytinyağı ihracatçıları, 2020/21 sezonunda zeytinyağını dolar bazında yüzde 7 daha fazla fiyata ihraç etme başarısı gösterdi.
1 Ekim 2020 tarihinde başlayan sofralık zeytin ihracatı ise yatay bir seyir izledi. Sofralık zeytin ihracatı 2019/20 sezonun ilk çeyreğindeki 40 milyon dolarlık ihracat seviyesini korudu. Sofralık zeytin ihracatında siyah zeytin ihracatı 31 milyon 753 bin dolar olurken, yeşil zeytin ihracatı 8 milyon 241 bin dolar olarak kayıtlara geçti. Türkiye, 1 Ekim – 31 Aralık 2020 tarihleri arasında 23 bin 208 ton sofralık zeytin ihraç etti. Zeytincilik sektörünün 2020/21 sezonunun geride kalan dilimindeki toplam ihracatı yüzde 6’lık yükselişla 65 milyon dolardan 69 milyon dolara yükseldi.
Zeytinyağında ABD, zeytinde Almanya zirvede
Türkiye zeytinyağı ihracatında en büyük yükselişi Amerika Birleşik Devletleri’nde yakaladı. ABD’ye zeytinyağı ihracatı yüzde 112’lik yükselişla 5,9 milyon dolardan 12,6 milyon dolara yükseldi. Zeytinyağı ihracatında ABD’nin aldığı pay yüzde 25’ten yüzde 45’e yükseldi. ABD’yi 1,8 milyon dolarla İsrail takip etti. İran ise 1,5 milyon dolarlık Türk zeytinyağı tercih etti.
Sofralık siyah zeytin ihracatında ise 2020/21 sezonunun ilk çeyreği geride kalırken, Almanya 10,8 milyon dolarlık taleple ilk sırada yer aldı. İkinci sıra 5,1 milyon dolarlık sofralık zeytin ithalatıyla Romanya’nın oldu. Türk zeytin ihracatçılarının güçlü olduğu Irak’a ise 4,3 milyon dolarlık sofralık siyah zeytin ihraç edildi. Almanya, 2,2 milyon dolarlık taleple yeşil zeytin ihracatında da ilk sıranın sahibi olurken, Irak, Türkiye’den 1,8 milyon dolarlık yeşil zeytin ithal etti. ABD ise 576 bin dolarlık Türk yeşil zeytini aldı.
“Rekolte azalmaüne rağmen ihracat rakamları sevindirici”
Türkiye İhracatçılar Meclisi Yönetim Kurulu Üyesi ve Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Davut Er, zeytinyağı ihracatında 2019/20 sezonunun yüzde 13’lük kan kaybı yaşadığını, kuraklık nedeniyle zeytinyağı rekoltesinin beklenenin altında kaldığını buna rağmen yeni sezonun ilk iki ayında yakalanan ihracat seviyesinin sevindirici olduğunu kaydetti.
Birlik olarak öncelikli hedeflerinin, yüksek katma değere sahip, ambalajlı zeytin ve zeytinyağı ihracatının payının artırılması olduğunu vurgulayan Er, “Bunun sağlanabilmesi için, tarımsal ürünlerde ihracat iadesi desteğinin artırılmasının çok büyük önem arz ettiğinin altını çizmek istiyorum. Ülkemizin hem sofralık zeytinde hem de zeytinyağı ihracatında İspanya, İtalya, Yunanistan gibi rakip ülkelerle rekabette zorlanmasının en büyük nedeni ülkemiz aleyhine oluşan maliyet farkıdır. Ülkemizde ihracatçıya sağlanan iade desteği çok düşük düzeysöyledir. 2013 yılına kadar dolar üzerinden verilen destekler ile şu an TL üzerinden verilen destekler karşılaştırıldığında mevcut ihracat iadelerinin çok düşük kaldığı açıkça görülebiliyor. 2013 yılında Tescilli Türk markalı ve ‘Made in Turkey’ ibaresi ile 0-1 kg (1 kg dahil) ambalajlarda yapılan zeytinyağı ihracatında 650 dolar/ton destek verilirken günümüze bu tutar bin 600 TL/ton, yani yaklaşık 200 dolar civarındadır. Ton başına 440 dolar tutarında bir destek kaybı söz konusu. Güncel kur oranlarını baz alarak karşılaştırdığımızda, 1-2 kg ambalajlı zeytinyağı ihracat desteği ton başına 360 dolardan 105 dolara düşerek 255 dolar, 2-5 kg arası ambalajlarda yapılan zeytinyağı ihracatı için verilen destek ise ton başına 200 dolardan 55 dolara düşerek, 145 dolar azaldı.” şeklinde konuştu.
“Sofralık zeytine verilen desteklerde büyük azalmaler var”
“Sofralık zeytin için verilen desteklerde de büyük azalmaler gözlemleniyor” diyen Er, 2013 yılında tescilli Türk markalı ve ‘Made in Turkey’ ibaresi ile 0-1 kg (1 kg dahil) ambalajlarda ihraç edilen sofralık zeytinlerde 260 dolar/ton destek verilirken, bugün bu tutarın 630 TL/ton, yani yaklaşık 80 dolara tekabül ettiğine dikkat çekti. Ton başına verilen destek tutarında 180 dolar civarında bir azalmanın yaşandığını vurgulayan Er, şunları söyledi: “Aynı şekilde güncel kur oranlarını baz alarak karşılaştırdığımızda, 1-2 kg arası ambalajlarda sofralık zeytin ihracat desteği ton başına 180 dolardan 55 dolara, 2-5 kg arası ambalajlarda sofralık zeytin ihracat desteği ise ton başına 130 dolardan 35 dolara düşerek, 95 dolara geriledi. Sonuç olarak rakamları mukayese ettiğimizde, zeytin ve zeytinyağı ihracatçısının şu an, 2013 yılında verilen ihracat desteğin 1/3’ünü ancak alabildiğini görüyoruz. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği olarak, zeytin ve zeytinyağına sağlanan ihracat desteklerinin en az yüzde 100 oranında artırılması durumunda, diğer üretici ülkelerle rekabet edebilir bir düzeye geleceğimize inanıyoruz. Ayrıca Japonya başta olmak üzere Uzakdoğu pazarlarından talep edilen ambalajlara (galon) yönelik desteklerin de artırılması gerekmektedir. Bunun sağlanabilmesi için verilen ihracat iadelerinin 0-1 kg, 1-3 kg ve 3-5 kg arası olacak şekilde sınıflandırılmasının yerinde olacağını düşünmekteyiz.”
“Orta vadede 1,5 milyar dolar ihracat hedefliyoruz”
Türkiye’nin 2002 sonrasında zeytincilik sektörüne büyük bir yatırım yaptığına ve zeytin ağacı varlığının 180 milyon seviyesini aştığına işaret eden EZZİB Başkanı Davut Er, şunları kaydetti: “Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre yeni dikim ağaçlarımızın verimli hale gelmesi ve iklim koşullarının da uygun olması durumunda zeytin rekoltemiz 1 milyon 200 bin tona, zeytinyağı rekoltemiz ise 650 bin tona ulaşacak. Milli ve stratejik bir sektör olan zeytin-zeytinyapı sektörü önümüzdeki yıllarda ülkemiz için daha da büyük bir öneme kavuşacak. Türkiye, üretimde bu seviyelere ulaştığı takdirde ihracatta da dünya genelinde fiyat yapıcı konuma gelecek. Bugün en parlak sezonumuzda 500 milyon dolar seviyelerine yaklaşan zeytin ve zeytinyağı ihracatımızı önümüzdeki 5 yıl içerisinde 1,5 milyar dolar seviyelerine çıkarmayı hedefliyoruz.”
“Zeytinyağında KDV yüzde 1’e indirilsin, iç tüketim artsın”
Türkiye’de zeytinyağı tüketiminin kişi başına 2 litrenin altında olduğunu vurgulayan Er, “Türkiye, maalesef, zeytinyağı üreten ülkeler arasında kişi başına en az zeytinyağı tüketen ülke konumunda bulunuyor. Üretici ülkelerden Yunanistan, İtalya, İspanya’da kişi başı tüketim seviyeleri ise 10-15 kg civarında. Kuraklığın etkisiyle düşen rekoltenin yanı sıra KDV ile zeytinyağı daha da pahalı hale geliyor ve tüketim miktarı azalıyor. Zeytinyağında yüzde 8 olan KDV’nin yüzde 1’e indirilmesi tüketimi artıracak ve ortalama kişi başı 5 kg olan tüketim hedefimize ulaşılmasında çok büyük katkısı olacak.” söyledi.
Zeytinyağı pandeminin zirve yaptığı 2020 yılının son çeyreğinde, 2020/21 ihracat sezonuna başarılı bir giriş yaptı. Yeni sezonda iki ay geride kalırken Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı önceki sezonun aynı dönemine göre yüzde 20’lik yükseliş ile 23,1 milyon dolardan, 27,8 milyon dolara yükseldi.
