Gıda üreten işletmeler öncelikle yetkili kurumlardan “işyeri açma ve çalışma ruhsatı”, daha sonra ise “çalışma izni ve gıda sicili” almak zorundadırlar.
En son olarak çalışma izni ve gıda sicili alan iş yerleri üretime başlamadan önce imal edecekleri bileşimleri ve markaları farklı her ürünü tescil ettirerek “üretim izni” almak zorundadırlar.
Üretim izin belgeleri; üzerinde yazılı gerçek ve tüzel kişiler, marka, adres ve faaliyet konusu çerçevesinde üretilen ürün için geçerli olup, bunlardan herhangi birinin değişmesi hâlinde belge geçerliliğini kaybeder.
Direk insan tüketimine sunulmayan ve birincil üretimden elde edilen ürün, yarı mamül veya mamül maddeleri elde etmek için kullanılan hammadde niteliğindeki ürünlere gıda üretim izni belgesi düzenlenmez.
Üretim izni belgeleri her bir marka için ayrı ayrı düzenlenir.
Gıda maddesi üreten iş yeri statüsünde olup, ürettiği ürünlere üretim izni almış (örneğin; börek, poğaça v.b.) ancak üretim aşamasının son unsuru olan pişirme işlemini tamamlamamış, tüketiciye sıcak servis sunabilmek için pişirme işlemini şubesi olan sıhhi müessese kapsamındaki toplu tüketim yerinde yapan iş yerleri, anılan ürünlerini gıda güvenliği ve hijyen kurallarına uymak kaydıyla intikal ettirmeleri durumunda ayrıca üretim izni almaksızın pişirme işlemi yapabilir.
Lokantacılık faaliyeti; gıda satış ve toplu tüketim yeri (sıhhi müessese) kapsamında yer alan ve mutfağında pişirilen yemeği servis salonunda müşterilerine sunan, talep halinde bireysel müşterilerin paket servis ihtiyacını karşılayan iş yerleridir. Anılan yerler gıda üreten yer kapsamında olmadığı için bu yerlere Çalışma İzni ve Gıda Sicil Belgesi ile Üretim İzni Belgesi düzenlenmez.
Kamu kurumu, hastane, otel, okul vb. yerlere ait yemekhaneler yemek fabrikası kapsamında değerlendirilmediğinden, bu yerlere Çalışma İzni ve Gıda Sicil Belgesi ile Üretim İzni Belgesi düzenlenmez.
İşyerinin başka bir firma adına fason üretim yapması durumunda;
1.Kendi adına almış olduğu gıda üretim izin belgesinin fason üretimde kullanılması mümkün olmayıp, üretimde bulunacağı firma adına yeniden müracaat ederek fason üretim izin belgesi alınmalı,
2.Fason üretimlerde, üretimi yapan ile yaptıran arasında sorumlulukları ve süreyi belirten noter onaylı fason sözleşme yapılmalı, sözleşme kopyaları ise İl Müdürlüğü tarafından “Aslı Gibidir” şeklinde onaylanmalı,
3.Fason sözleşmesinde yer alan ürünler dikkate alınarak Gıda Üretim İzin Belgesi düzenlenmelidir.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatında yazılı olan faaliyetin dışında aynı iş yerinde yapılacak olan ilave diğer gıda ile ilgili faaliyetler ayrı bir teknoloji gerektirmiyor ise mevcut faaliyetin bir uzantısı ya da mevcut faaliyet ile paralellik gösteriyor ve sınıf atlamasını gerektiren ( 3. sınıf GSM şartlarına haiz olmasına rağmen yapılacak ilave faaliyet ile 2. sınıf GSM şartlarına tabi olma gibi) bir durum oluşmuyorsa faaliyet konusunda değişiklik talep edilmeden söz konusu ürünler için de üretim izni verilebilir.
Gıda maddelerinin Türk Gıda Kodeksi Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği’nde 23.08.2007 tarih ve 26622 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren değişiklikle; gıda maddesinde 100 gram yağ içeriğinde 1 gramdan daha az trans yağ asidi içermesi durumunda , bu durumun ürün etiketinde “trans yağ asidi içermez” şeklinde ifade edilebilir. Yeni üretim izni ve etiket değişikliği başvurularında firmaların bu ifadeyi kullanmak istemesi halinde kendi işletmeleri dışındaki bağımsız bir laboratuardan (İl Kontrol Lab., Bakanlıkça Yetkilendirilmiş Özel Lab., Üniversite Lab., v.b) trans yağ asidi miktarını gösteren analiz raporu istenmektedir. Etiket örneklerinde trans yağ asidi miktarı enerji ve besin öğeleri tablosunda beyan edilmelidir. Ayrıca etikette “trans yağ asidi içermez” yerine “trans yağ içermez / trans yağ yoktur” ifadeleri kabul edilmektedir.
Başvurular aşağıda belirtilen hususlara göre birer nüsha olarak dosya halinde İl Tarım Müdürlüklerine yapılır.
1.1. Türk Gıda Kodeksi’nde tanımı yapılarak ürün tebliği yayımlanmış gıdalar için üretim izni başvurusu yapan iş yerleri;
1.Dilekçe
2.Gıda Sicil Belgesinin noter onaylı sureti
3.Sorumlu yöneticinin noter onaylı sözleşmesi, noter onaylı diploma örneği ve işyerinde sorumlu yönetici olarak çalıştığına dair meslek odasından alacağı belge (meslek odası olmayanlardan istenmez.)
4.Marka tescil belgesi (marka adı yazılabilmesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvurduğuna dair belge ve emtia listesi)
5.Türk Gıda Kodeksi’ne uygun etiket örneği
6.Beyanname
1.2. Ürün tebliği yayımlanmamış gıdalar için üretim izni başvurusu yapan iş yerleri;
1.Dilekçe
2.Gıda Sicil Belgesinin noter onaylı sureti
3.Sorumlu yöneticinin noter onaylı sözleşmesi, noter onaylı diploma örneği ve işyerinde sorumlu yönetici olarak çalıştığına dair meslek odasından alacağı belge (meslek odası olmayanlardan istenmez.)
4.Marka tescil belgesi (marka adı yazılabilmesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvurduğuna dair belge ve emtia listesi)
5.Üretilecek ürünün bileşen listesi ve bileşen miktarı
6.Üretim teknolojisi, üretim akış şeması
7.Türk Gıda Kodeksi’ne uygun etiket örneği
1.3. Gıda ile temas eden madde ve malzemeler için üretim izni başvurusu yapan iş yerleri;
1.Dilekçe
2.Gıda Sicil Belgesinin noter onaylı sureti
3.Sorumlu yöneticinin noter onaylı sözleşmesi, noter onaylı diploma örneği ve işyerinde sorumlu yönetici olarak çalıştığına dair meslek odasından alacağı belge (meslek odası olmayanlardan istenmez.)
4.Marka tescil belgesi (marka adı yazılabilmesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvurduğuna dair belge ve emtia listesi)
5.Üretim teknolojisi, üretim akış şeması,
6.Üretilecek maddenin hangi gıda (katı-sıvı-gaz) ile temasta kullanılacağına dair bilgi,
7.Ham maddenin ticari ve kimyasal adı,
8.Katkı maddesi kullanılacak ise kullanım amacı ve yüzde miktarı,
9.Boyar madde uygulaması yapılacaksa kullanılan boyaların ticari ve kimyasal adı ile uluslar arası indeks numarası ayrıca, masterback boyada yüzde miktar ve taşıyıcısı,
10.Kapasite raporu,
11.Dış ambalaj etiket örneği
İş yerleri tarafından hazırlanan üretim izni başvuru dosyaları, üretimin niteliğine göre İl Tarım Müdürlüğü tarafından incelenir veya Koruma Kontrol Genel Müdürlüğüne gönderilir.
İnceleme sonucu dosyası tam olan veya eksiklikleri süresi içerisinde tamamlamış olan iş yerlerinin ürünlerine, “ Gıda Üretim İzni Belgesi” düzenlenir.
Sorumlu Yöneticiler
Sorumlu Yöneticinin belirlenmesinde işyerine ait kapasite raporlarında belirtilen motor gücü (BG cinsinden) ve toplam personel sayısı dikkate alınır
Sorumlu yöneticiler, işverenle noter onaylı sözleşme yaparak söz konusu işyerinde sorumlu yönetici olarak çalıştıklarına dair meslek odasından alacakları belge (meslek odası olmayanlardan istenmez), diploma örneği ile noter sözleşmesini ibraz etmek mecburiyetindedir. Noter sözleşmesinde sorumlu yöneticinin çalışma gün ve saatleri, Türk Gıda Kodeksine uygun üretim yapacağına dair ibare ve sözleşme süresinin mutlaka yer alması gerekmektedir. Mevsimlik çalışan işyerleri hariç sorumlu yöneticilerin sözleşme süresi en az bir yıldır. Mevsimlik çalışan iş yerlerinde ise iş yerlerinin çalıştığı sürece sorumlu yönetici istihdamı sağlar.
Meslek odasına kayıtlı sorumlu yöneticilerin meslek odasından almış oldukları üyelik belgeleri ve kimlik belgeleri, sorumlu yöneticilik belgesi yerine kabul edilmez.
Sorumlu yöneticiler sadece aynı il sınırları içerisinde sorumlu yöneticilik yapabilirler ve başka bir işte çalışamazlar. Kendi adına işyeri olan (muayenehane, ilaç, yem satış bayi vb.), kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan kişiler (kendi kurumlarına bağlı olarak faaliyet gösteren işletmeler hariç olmak üzere ) sorumlu yöneticilik yapamazlar.
Ancak Kırmızı Et ve Kanatlı Hayvan Eti Yönetmelikleri kapsamında faaliyet gösteren iş yerlerinde sorumlu yönetici istihdamında; Kırmızı Et ve Kanatlı Hayvan Eti Yönetmeliklerinin ilgili hükmü dikkate alınır.
Soğuk hava deposu niteliğinde olan Süt Toplama Merkezlerinde Yönetmeliğin EK-7/A ve EK-7/B’sinde belirtilen tüm meslek mensupları sorumlu yönetici olarak istihdam edilebilir.
İşyeri sahibi aynı zamanda sorumlu yönetici ise meslek odasından alacağı sorumlu yöneticilik belgesi ibraz edilecek ayrıca noter sözleşmesi istenmeyecektir.
İşyeri sahibi tüzel kişilik olup, şirket ortaklarından bir kişi sorumlu yönetici ise noter sözleşmesi istenmeyecek, ancak ilgili kişinin anılan işyerinde sorumlu yönetici olduğuna dair yönetim kurulu kararı ile ticaret sicil gazetesi ve ilgili meslek odasından alacağı sorumlu yöneticilik belgesi istenir.
Kamu kurum ve kuruluşlarına ait gıda maddesi/gıda ile temas eden madde ve malzeme üreten işyerlerinde görev yapan sorumlu yöneticilerden noter sözleşmesi istenmeyecek olup, ilgili kurum amirinin söz konusu kişinin sorumlu yönetici olarak görevlendirildiğine dair yazısı yeterlidir.
Tek bir çalışma izni ve gıda sicil belgesi altında aynı adreste birden fazla faaliyeti yürüten iş yerlerinde; birbirinden farklı üretim yapılan her bir faaliyet konusunun, 60 BG’nün üzerinde veya 10’dan fazla işçi ile yürütülmesi durumu dikkate alınarak, söz konusu iş yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ile Üretim İzni Yönetmeliğinin Ek:7/A’sına uygun sorumlu yönetici istihdam etmesi gerekir.
Sorumlu yöneticiler; bağlı oldukları meslek odalarının mevzuatı dahilinde çalıştıkları iş yeri için veya mesai saatleri dışında başka iş yerleri için teknik uzman olarak kapasite raporu düzenlemede görev yapabilirler.
Marka tescili
Üretim izinlerinde kullanılacak markalar; Etiketleme Kuralları Tebliğinin değişik 5. maddesinin (e) bendine uygun olmalıdır.
Marka tescil belgelerinin süresi dolmamış olmalıdır.
İşyeri sahibi tüzel kişilik ise marka tescil belgesinin şirket adına düzenlenmiş olmalıdır. İş yerleri tarafından Türk Patent Enstitüsü’ne başvurulduğuna ve başvurunun kabul edildiğine dair belge ibraz edilmesi halinde, söz konusu belge marka tescil belgesi yerine kabul edilir. Bilgisayar çıktıları belge yerine kabul edilmez.
Aynı firmaya ait ayrı ayrı tescil edilmiş markalar (emtia listelerine uygun olmak kaydıyla) bir ürünün etiketinde birlikte yer alabilir.
Yurt dışında veya yurt içinde faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişiliklere ait tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markalarının devir işlemlerinde veya lisans kullanım hakkının verilmesi durumunda bu işlemlerin noter kanalıyla yapılması yeterlidir. Ancak yurt dışındaki şirketlere aynı isim ile ortak olan ve yurt içinde temsilcisi olarak faaliyet gösteren işletmelerden temsilcisi olduğu firmaya ait tescilli veya başvurusu yapılmış markaların kullanımı için herhangi bir belge istenmez.
Aşağıda faaliyet konuları verilen iş yerleri için üretim izni işlemlerine esas olmak üzere vergiye esas ticari ünvanları marka tescil belgesi yerine kabul edilecektir.
1-Ürettiği ürünleri yalnızca ürettiği mekanda satan işyerleri,
2-Tabldot yemek üreten işyerleri,
3-Ham yağ üreten işyerleri,
4-Doğrudan tüketiciye sunum yapmayan zeytin salamurahaneleri.
-60 BG.nün altında motor gücüne sahip veya 10 kişiden az işçi çalıştıran işyerlerinden;
1 -Mantı, simit, yufka,bazlama,pide,galeta,kadayıf gibi unlu mamul ürünleri üreten işyerleri,
2 -Pastacılık ürünleri üreten işyerleri,
3 -Ekmek ve ekmek çeşitleri üreten işyerleri,
4 -Leblebi üreten iş yerleri.
Kapasite raporları
Ticaret, Sanayi ve Ticaret veya Sanayi Odalarına bağlı olarak faaliyet gösteren fakat ilgili oda tarafından kapasite raporu düzenlenemeyen iş yerlerine, toplam personel sayısı ve makinelerin toplam Beygir Gücü, üretim miktarı vb. bilgileri içerecek şekilde söz konusu odalar tarafından hazırlanan “ekspertiz raporu” kapasite raporu yerine kabul edilmektedir.
Herhangi bir odaya üye olamayan ve kamu kurumlarına bağlı olarak, mübadele amaçlı üretim yapan iş yerleri için, işyerinin ortalama beygir gücü ve toplam personel sayısına ilişkin beyanı İl Müdürlüğünün onayı ile kapasite raporu yerine kabul edilir.
Ürün yüzde bileşimi ve etiket bilgileri ile ilgili konular
Üretim iznine esas olmak üzere iş yerleri tarafından beyan edilen ürün yüzde bileşimlerinde, her bir bileşenin miktarı ayrı ayrı belirtilecek ve toplamı yüze tamamlanmalıdır. Söz konusu bildirim, yüzde bileşimleri aynı ancak markaları farklı her ürün için ayrı ayrı yapılır.
Pastaneler ve yemek fabrikaları yüzde bileşim yerine üretimde kullandıkları bileşenleri verir. Söz konusu ürünlerde katkı maddeleri kullanılıyor ise üretimde kullanılan bileşenlere ek olarak, katkı maddesinin adı ve miktarı da (örneğin: g/kg, mg/kg gibi) yer almalıdır.
Etiket örnekleri; Etiketleme Kuralları Tebliği ile ürün tebliğlerinin etiketleme, ambalajlama ve işaretleme bölümüne uygun olmalı ve etiket örneklerinde her bir ürünün markası yer alacaktır.
22.05.2008 tarih ve 26883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Renklendiriciler ve Tatlandırıcılar Dışındaki Gıda Katkı Maddeleri Tebliği’nin Gıda Katkı Maddelerinin Kullanımı başlıklı 5 inci maddesinin (d) bendinin 1 inci alt bendinde geçen gıda maddelerinin etiketlerinde doğal/naturel ifadeleri kullanılabilir.
Aynı Tebliğin 5 inci maddesinin (d) bendinin 1 inci alt bendinde yer alan bileşenlerden oluşan ve herhangi bir çeşni, katkı veya aroma maddesi içermeyen gıda maddelerinin etiketinde “Doğal bileşenlerden üretilmiştir.” ifadesi kullanılabilir.
Katkı maddesi ( renklendiriciler ve tatlandırıcılar dahil ) kullanımına izin verilen ürünlerde katkı maddesi kullanılmaması halinde ise etiketlerinde “katkısızdır” ibaresi kullanılabilir.
HACCP kontrol sistemini uyguladığını beyan eden işyerlerinin, Gıda Kontrolörlerince yapılacak denetimde HACCP formlarına uygun olduğunun tespiti halinde söz konusu işyerinde üretilen ürünlerin etiketleri üzerinde HACCP ifadesine yer verilebilir.
Organik ürünlere ilişkin üretim izni başvurularında iş yerlerinden, ürünün organik olduğunu gösterir ve üretimi yapılacak ürünleri kapsayan “Organik Tarım Müteşebbis Sertifikası” istenir. Söz konusu ürünlerin etiket örnekleri ise ilgili mevzuata uygun olarak düzenlenecektir. (Organik Tarım Yönetmeliği, Etiketleme Kuralları Tebliği ve ilgili ürün tebliği)
Diabetik olarak üretim izni başvurusu yapılan ürünlerde iş yerlerinden;
a) Ürünün diabetik olduğu ve diabetliler tarafından tüketilebileceğine dair resmi bir kurum veya kuruluştan alınan “Diabetiktir Raporu” nu ibraz etmesi istenir.
b) Söz konusu raporun ibrazı ile birlikte etiket örneklerinde; “diabetikler için uygundur”, “doktor veya diyetisyen kontrolünde tüketilmesi önerilir” ifadelerinin her ikisine birden yer vermesi istenir.
c) Ürünün etiketinde Etiketleme Kuralları Tebliğinin “EK-4 besin öğeleri ile ilgili beyan tablosu” dikkate alınarak enerji ve besin öğesi tablosu yer almalıdır.
Yemeklik bitkisel yağların dışındaki sabit ve uçucu (aromatik) yağlar ile ilgili üretim izni başvuruları etiket örneklerinde; ürünün “latince cins ve tür adı” ve “elde edilme yöntemi ( mekanik, pres, damıtma….vb.)” nin de yer almalıdır.
İthal edilerek, yurt içinde sadece ambalajlama işlemi yapılan ürünlerin etiketi üzerinde “Üretim izin tarihi ve sayısı” ile orjin ülke olarak “….’dan İthal edilerek Türkiye’de paketlenmiştir.” bilgileri yer almalıdır.
Ayrıca bu ürünlerin üretim izni aşamalarında ürün içeriğine dair formülasyon (spesifikasyon) % bileşim istenmez, sadece ürüne ait kontrol belgesi ile gümrük giriş beyannamesi yeterlidir.
Pratik Bilgiler
Üretim izni işlemlerini hızlandırmak için öncelikle dosyanızda belgelerin tam ve eksiksiz olmasına dikkat ediniz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı, çalışma izni ve gıda sicili belgelerinizde yer alan faaliyet konusunun üretim izni almak stediğiniz ürünlerle uyumlu olması gerekmektedir. Örneğin çalışma izni ve gıda sicilinde faaliyet konusu ekmek fırını olan bir işletme için unlu mamul üretim izni alamazsınız.
Dosyanızda yer alan bütün evraklarda işyeri adı ve adresinin doğru yazıldığından emin olunuz. İşyeri adı-adresinin yanlış yazıldığı evrak varsa düzeltiniz. İşyeri adreslerinde numarataj değişmesi gibi nedenlerden dolayı farklılık varsa ilgili belediyeden bu adreslerin aynı olduğunu gösteren numarataj belgesini dosyaya koymayı unutmayınız.
Süreli belgelerin süresinin dolup dolmadığını kontrol ediniz (Kapasite raporu, sorumlu yöneticilik belgesi vb.). Süresi dolanları tekrar düzenlettiriniz.
İşletmeniz tarafından hazırlanan beyanname, etiket örneği, yüzde bileşim, akış şeması gibi belgelerin işyeri yetkilisi ve sorumlu yönetici tarafından kaşeli ve imzalı olmasına dikkat ediniz.
İşletme dosyanızın tam ve eksiksiz olması durumunda işletmenize üretim izni denetimi yapılacaktır. Denetim öncesinde işletmenin genel temizliğinin yaptırınız. İşletme girişleri ve tuvalet çıkışlarında dezenfektanlı paspaslarınızın yerinde olmasına dikkat ediniz. Çalışanların hepsinin iş giysilerini giydiğinden emin olunuz. Çalışanların sağlık karnelerinin işyerinde bulunduğundan ve portör muayenelerinin süresinin dolmadığından emin olunuz.
Denetimle ilgili diğer hususlar için ” Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten iş yerlerinin çalışma izni ve gıda sicili ve üretim izni işlemleri ile sorumlu yönetici istihdamı hakkında yönetmelik”i inceleyiniz.
